Ser jabłkowy to jedna z tych tradycyjnych potraw, które choć kiedyś były popularne, dziś są prawdziwą kulinarną ciekawostką nawet w Tomaszowie Mazowieckim. Znany na Litwie, Białorusi oraz w niektórych regionach Polski, jest naturalnym, słodkim przysmakiem o zwartej konsystencji, który można kroić w plastry. Jest to produkt w pełni roślinny, choć jego nazwa może sugerować coś zupełnie innego.
Dlaczego ser jabłkowy nazywa się serem?
Nazwa „ser jabłkowy” pochodzi od procesu jego przygotowania i końcowej konsystencji. Tak jak klasyczny ser dojrzewa i twardnieje, tak samo dzieje się z masą jabłkową, która po długim gotowaniu i odparowaniu wilgoci staje się gęsta, zwarta i elastyczna. Po wysuszeniu przypomina strukturalnie sery podpuszczkowe, dlatego w wielu krajach nadano mu właśnie taką nazwę.
Dawniej przygotowywano go jesienią, w czasie zbiorów jabłek, a następnie suszyło się go i przechowywało przez całą zimę, podobnie jak sery dojrzewające. Dzięki temu mógł być spożywany w czasie postu jako naturalna, słodka przekąska.
Jak zrobić ser jabłkowy?
Składniki:
- 2 kg jabłek (najlepiej kwaskowych, np. antonówek)
- 300 g cukru
- 1 łyżeczka cynamonu (opcjonalnie)
- 1/2 łyżeczki mielonych goździków (opcjonalnie)
- skórka z 1 cytryny (opcjonalnie)
- 50 g orzechów włoskich lub migdałów (opcjonalnie)
Przygotowanie:
- Przygotowanie jabłek: Jabłka umyj, obierz, usuń gniazda nasienne i pokrój na mniejsze kawałki.
- Gotowanie masy: W dużym garnku umieść jabłka i podgrzewaj na małym ogniu, aż zaczną się rozpadać. Możesz dodać odrobinę wody, aby uniknąć przypalenia.
- Dodanie cukru i przypraw: Gdy jabłka się rozpadną, dodaj cukier i przyprawy. Gotuj na małym ogniu, często mieszając, aż masa stanie się gęsta i szklista (może to zająć nawet 1–2 godziny).
- Formowanie sera: Gotową masę przełóż do formy wyłożonej pergaminem (może to być mała tortownica, foremka do chleba lub płaski talerz). Wyrównaj powierzchnię.
- Suszenie: Ser należy pozostawić do wysuszenia w przewiewnym miejscu przez kilka dni. Możesz także wstawić go do piekarnika nagrzanego do 50°C z lekko uchylonymi drzwiczkami na około 2 godziny.
- Dojrzewanie: Po wysuszeniu ser można przechowywać w chłodnym miejscu przez kilka tygodni – jego smak będzie się pogłębiał.
Jak przechowywać ser jabłkowy?
Ser jabłkowy można przechowywać przez długi czas, jeśli jest odpowiednio wysuszony. Najlepiej owijać go w pergamin lub lnianą ściereczkę i trzymać w chłodnym, suchym miejscu. W lodówce zachowa świeżość przez kilka miesięcy. Jeśli ser zacznie wysychać, można go delikatnie zwilżyć wodą lub przechowywać w szczelnym pojemniku.
Jak jeść ser jabłkowy na Litwie?
Na Litwie ser jabłkowy jest tradycyjnym przysmakiem, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Najczęściej podaje się go w prosty, ale wyjątkowo smaczny sposób:
- Pokrojony w plastry i jedzony samodzielnie – jako naturalna, słodka przekąska.
- Z czarnym chlebem – najlepiej grubymi kromkami tradycyjnego żytniego chleba na zakwasie, który podkreśla słodycz jabłek.
- Z twarogiem – kontrast pomiędzy kwaskowym, kremowym twarogiem a słodkim jabłkowym serem tworzy wyjątkowe połączenie.
- Z orzechami i miodem – idealna kombinacja dla tych, którzy lubią bardziej wyraziste smaki.
- Jako dodatek do serów dojrzewających – świetnie komponuje się np. z serami pleśniowymi, tworząc ciekawy kontrast smakowy.
Ser jabłkowy to doskonały przykład tego, jak dawniej wykorzystywano naturalne produkty do tworzenia długotrwałych i smacznych przetworów. Jeśli nigdy nie próbowałeś tego litewskiego specjału, koniecznie przygotuj go w domu – to smak, który warto poznać.
